بار تحصیل دانش‌آموزان اتباع روی دوش آموزش و پرورش | اگر می‌خواهی در ایران ماندگار شوی مدرسه ثبت نام کن!

مریم مقدم

در میان افغانستانی‌ها معروف است که اگر غیرقانونی و یا کوتاه مدت در ایران هستند، فقط کافی است حداقل یکی از فرزندان خود را در مدارس دولتی ثبت نام کنند تا از رد مرز و اخراج در امان بمانند. این یعنی برگه‌های حمایت تحصیلی راهی برای سوءاستفاده اتباع غیرمجاز یا اتباع با اقامت‌های کوتاه‌‌مدت گردشگری شده تا در ایران ماندگار شوند. اعتبار این برگه‌ها هم برای اقامت و تثبیت اتباع در ایران بالاتر از مدارک دیگر است و جلوی رد مرز کل خانواده دانش آموز افغان را می‌گیرد.

این در حالی است که با توجه به اظهارنظرهای متعدد مسئولان در سال‌های اخیر آموزش و پرورش با کسری بودجه رو‌به‌رو بوده است. در همین شرایط اما با صرف هزینه بسیار زیاد، توجه بسیار زیادی به موضوع ثبت نام دانش آموزان افغان در مدارس دولتی شده است. مهدی فیاضی رئیس مرکز امور بین الملل و مدارس خارج از کشور آموزش و پرورش گفته که پنج درصد از آموزش و پرورش کشور و ۲۲ هزار کلاس درس در خدمت اتباع است و در سال ۳۳۵ میلیون دلار معادل ۱۰ هزار میلیارد تومان برای دانش‌آموزان اتباع و ۵۲۷ دلار معادل ۱۵ میلیون تومان برای هر دانش‌آموز اتباع هزینه می‌شود.

به این ترتیب بر اساس آمار ۶۷۰ هزار دانش آموز افغانی در سال تحصیلی ۱۴۰۲_۱۴۰۱ در مدارس دولتی ایران تحصیل کرده اند که بیش از ۹۰ درصد این هزینه هنگفت از سوی دولت ایران پرداخته شده است و کمتر از ۳/۹ درصد کمک‌های بین المللی بوده است.

کسری بودجه آموزش و پرورش و رشد دانش‌آموزان اتباع

طبق آمارها اصغر باقر زاده معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش کل بودجه پرورشی برای ۱۶ میلیون دانش‌آموز زیر ۹۰۰ میلیارد تومان است. یعنی تقریبا بودجه آموزش و پرورش روزی ۱۶۵ هزار تومان می شود و نشان می‌دهد که هر سال آموزش و پرورش بین ۲۷ الی ۳۰ درصد کسری بودجه دارد.

در چنین شرایطی آنچه موجب نگرانی بیشتر است رشد بالای جمعیت دانش آموزان اتباع است. جمعیت ۳۲۹ هزار نفری دانش آموزان اتباع در سال ۱۳۹۳_۱۳۹۲ به جمعیت ۶۷۰ هزار نفری سال ۱۴۰۲_۱۴۰۱ رسیده است که رشد بیش از ۱۰۰ درصدی را نشان می‌دهد. این رشد بیانگر افزایش جمعیت اتباع و از سوی دیگر افزایش مهاجرت از افغانستان به ایران است آثار اقتصادی و اجتماعی دارد و خواهد داشت.

بنابراین سالانه جمعیتی قابل توجه از دانش آموزان اتباع غیرمجاز در مدارس ثبت نام شده‌اند و این موضوع هر سال افزایش پیدا می‌کند. در واقع در چند سال اخیر نیز شاهد بوده‌ایم که تابستان هر سال با ایجاد یک موج رسانه‌ای گسترده از سوی چند انجمن حامی مهاجران و چند فعال فرهنگی ایرانی و افغانستانی به وزارت کشور فشار زیادی وارد می‌شود تا فرزندان اتباع غیرمجاز و اتباع دارای اقامت‌های کوتاه مدت گردشگری نیز در مدارس دولتی ثبت نام شوند. آمارها نشان می‌دهد که این هجمه هر سال نیز موفق بوده و به خواسته خود رسیده است.

امسال نیز همان رویه سال‌های قبل در جریان است و در سایت «سهما» گزینه اتباع فاقد مدارک فعال است و از دانش آموزان اتباع غیرقانونی و فاقد مدرک خواسته شده با انتخاب این گزینه در این سایت ثبت نام کنند.

سرشماری وزارت کشور بیهوده بود؟

 در صورتی که گمان می‌رفت وزارت کشور زیر بار ثبت نام دانش آموزان غیرمجاز در مدارس دولتی برود نرود. چرا که در تابستان سال قبل یک سرشماری گسترده کشوری برای اتباع غیرمجاز برگزار شد و مسئولین وزارت کشور بارها وعده دادند بعد از سرشماری با اشتغال و اقامت اتباع غیرمجاز برخورد کرده و آن‌ها را اخراج خواهند کرد. اما متاسفانه گویا این سرشماری هم مثل سرشماری های قبلی موجب نشد قاطعانه با حضور مهاجران غیرمجاز و تحصیل و اشتغال آن‌ها برخورد شود.

سوال اینجاست چرا هر ساله دولت زیر بار فشار چند موسسه و انجمن و فعال فرهنگی افغانی ایرانی زمینه ماندگاری هزاران مهاجر غیرمجاز یا دارای اقامت کوتاه مدت را از طریق ثبت نام در مدارس دولتی فراهم می‌کند؟ اگر قرار باشد این رویه هر ساله ادامه پیدا کند چگونه می توان با مهاجرت غیرقانونی و اقامت غیرقانونی برخورد کرد؟

 همه آن‌هایی که شعار می‌دهند «تحصیل حق هر کودکی است»، لطفا پاسخ دهند مگر کودک غیرمجاز به تنهایی ساکن ایران است؟ اگر کودک غیرمجاز در مدارس دولتی ثبت نام شود اشتغال و اقامت خانواده‌ او نیز باید مجاز شمرده شود که این یعنی راهی برای دور زدن قانون برای اقامت اتباع غیرمجاز و فشار فزاینده بر آموزش و پرورش و علاوه بر آن بخش مسکن و اشتغال کشور و دشواری برای مستاجر و کارگر ایرانی.

محرومیت کودکان ایرانی از تحصیل و دو شیفته شدن مدارس دولتی

بر اساس گزارش های مرکز پژوهش های مجلس «علیرغم سیاســتگذاری مکرر در قبــل و بعد از انقلاب اســلامی درخصوص پوشــش کامل تحصیلی و جذب همه کودکان بازمانده از تحصیل، این اهداف تحقق نیافته و تعــداد ۹۱۱ هزارو ۲۷۲ کودک لازم‌التعلیم در ســال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ از تحصیل بازمانده‌اند و تعداد ۲۷۹ هزارو ۱۹ دانش‌آموز در ســال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ ترک تحصیل کرده‌اند.»

این گزارش نشان می‌دهد بسیاری از کودکان و نوجوانان ایرانی از حق تحصیل محروم شدند. در حالی که هر ساله ۱۰ هزار میلیارد تومان بودجه کشور برای تحصیل اتباع پرداخت می‌شود.

نکته دیگر اینجاست که مدارس دولتی به واسطه حضور پرتعداد افغانستانی‌ها شلوغ و در بسیاری از موارد دو شیفت شده است. ناصر قفلی رئیس مجمع خیرین مدرسه ساز با اشاره به همین موضوع گفته که ۸۰ درصد مدارس کشور به خاطر حضور اتباع افغان دو شیفته شده و کلاس‌ها ۴۰ نفره شده‌اند. موضوعی که که از کیفیت آموزشی به شدت کاسته است. آیا مسئولان آموزش و پرورش مطلع هستند که این رویه چه ضربه‌ای به دانش آموزان ایرانی و کیفیت تحصیل آن‌ها وارد کرده است؟

شلوغی مدارس دولتی و کیفیت پایین آموزش در آن‌‌ها حتی باعث شده تا برخی خانواده‌ها با تحمل فشارهای اقتصادی به سوی مدارس غیردولتی بروند تا فرزند آن‌ها از خدمات بهتر آموزشی برخوردار شود. اتفاقی که اجحاف بزرگی به خانواده‌های ایرانی است.

تناقض عجیب در سیاست‌های داخلی و خارجی طالبان

اما بخش دیگر این ماجرا واکنش طالبان به تحصیل اتباع در ایران است. نماینده دیپلماتیک هیئت حاکمه افغانستان در تهران در دیدار با مقامات آموزش و پرورش ایران درباره سهولت بیشتر آموزش مهاجرین افغانستانی ساکن در ایران گفتگو کرده است.

این اظهارنظر در حالی است که طالبان بیش از ۲ سال است که آموزش را برای دختران ممنوع کرده است. به نظر می‌رسد طالبان بیشتر مطالبات مردم افغانستان را درباره شغل تحصیل و بهداشت از روی دوش خود برداشته و فشار آن را به ایران منتقل کرده است. اما سول اینجاست که ایران تا کی باید جوابگوی ضعف حکمرانی در افغانستان و ضعف در پاسخگویی به نیازهای شهروندان خود را بدهد؟

این روزها افکار عمومی از مسئولان وزارت کشور و وزارات آموزش و پرورش توقع می‌رود با توجه به منافع ملی قدم بردارند و به نگرانی ها و سوالات مردم پاسخ دهند. کمک به همسایه همزبان امری پسندیده است اما تا جایی که به اقتصاد و خدمات آموزشی و رفاهی به شهروندان خللی سنگین، شبیه آنچه امروز رخ داده، وارد نشود.